10 ciekawostek na temat oliwek

Uprawa oliwek liczy sobie 5-6 tysięcy lat. Ile dokładnie – trudno powiedzieć. Naukowcy wierzą, że zaczęła się w 3 tysiącleciu przed Chrystusem na Bliskim Wschodzie, skąd rozpoczęły swoją wędrówkę przez rejon śródziemnomorski. Kreta była najprawdopodobniej pierwszym miejscem, w którym uprawą oliwek zajęto się „komercyjnie” – po wielu latach okazjonalnego podjadania owoców z dziko rosnących drzew.

#2.

Drzewa oliwne wykazują się nadspodziewanie długą żywotnością szacowaną na 300 do 600 lat, jednak najstarsze znane egzemplarze liczą sobie ponad 1,5 tysiąclecia. Upały i dużo słońca to warunki, w których drzewa oliwne czują się znakomicie, jednak długotrwała susza prędzej czy później zaszkodzi każdej roślinie. W przypadku oliwek będzie to jednak „później niż prędzej” ze względu na bardzo rozbudowany, głęboko sięgający system korzeniowy.

#3.

Szacuje się, że na całym świecie rośnie obecnie jakieś 865 milionów drzewek oliwnych, z czego większość – naturalnie – w krajach śródziemnomorskich. 90% owoców pozyskiwanych dzięki tym uprawom jest przerabiane na oliwę. Roczna konsumpcja tzw. oliwy z oliwek (tak jakby można było wytwarzać ją z czegokolwiek innego…) sięga 2,25 mln litrów. Statystycznie najwięcej spożywają jej Grecy – ponad 20 kg na osobę rocznie.

#4.

Nie wszyscy są jednak zachwyceni popularnością oliwek i wytwarzanego z nich oleju. Ekolodzy wskazują na niską efektywność produkcji – z pięciu kilogramów owoców pozyskuje się zaledwie jeden kilogram płynu. Poza tym ogromne plantacje zaburzają równowagę w przyrodzie, niszcząc glebę, wywołując problemy z dostępnością wody czy oddając do środowiska ogromne ilości chemicznych środków ochrony roślin. Mimo że oliwa uważana jest za wyjątkowo zdrową, to już jej wytwarzanie – jak zresztą każda masowa produkcja – ekologiczne nie jest.

#5.

Owoce z drzew oliwnych zrywa się gdy te są jeszcze półdojrzałe, zielone, czasem purpurowe. Naturalne czarne oliwki w sprzedaży nie występują – są zbyt miękkie, by można było łatwo usuwać z nich pestki nie uszkadzając reszty owocu, a do tego raczej gorzkie. Zamiast tego zielone oliwki moczy się przez kilka tygodni w solance, która zmienia ich kolor oraz smak.

#6.

Różni się też kolor oliwy. W sklepach znaleźć można najróżniejsze, poczynając od ciemnozielonych, a na całkowicie żółtych czy niemal żółto–brązowych kończąc. Od czego to zależy? Od pory roku i stopnia dojrzenia owoców. Te zerwane najwcześniej zawierają najwięcej chlorofilu, co przekłada się na zieloną barwę wytłoczonego z nich płynu. Zerwane później, bardziej dojrzałe, pozwalają uzyskać płyn bardziej żółty.

#7.

Na ostateczny kolor oliwy wpływ mają też inne – obok pory zbiorów – czynniki. Wymienić należy m.in. odmianę owoców. Na świecie uprawia się ponad tysiąc różnych odmian oliwek z przeznaczeniem na tłoczenie oleju. Rodzaje takie jak buža, pendolino(!) czy bjelica różnią się smakiem. Na finalny efekt produkcji oliwy wpływają też region i klimat uprawy, rodzaj obróbki, a w późniejszym etapie także warunki przechowywania gotowego wyrobu.

#8.

Pozyskiwanie oliwy z oliwek jest pracochłonnym procesem. W dawnych czasach wytworzenie pojedynczej partii potrafiło zajmować całe dni. Zebrane z drzew owoce miażdżono przy pomocy specjalnego koła, a otrzymaną w ten sposób pulpę upychano w wyplatanych koszykach, gdzie traktowano je prasą. Urządzenie sprawiało, że oddzielony płyn wypływał licznymi otworami w koszu. Wystarczyło więc zlać go i wykorzystać. Wiele z takich pradawnych pras odnaleziono m.in. na terytorium dzisiejszego Izraela.

#9.

Wysoce cenione są nie tylko owoce drzew oliwnych, ale również ich liście – od tysięcy lat uznawane za doskonały składnik kosmetyków i lekarstw. Podstawowym atutem liści oliwek jest oleuropeina, czyli związek chemiczny wspierający ogólną odporność organizmu, przeciwdziałający chorobom a nawet obniżający ryzyko wystąpienia nowotworu. Nawet jeśli nie wszystkie „cudowne” właściwości oleuropeiny pokrywają się z prawdą, to faktem jest, że liście oliwne cieszą się nieprzemijającym zainteresowaniem.

#10.

Grecka mitologia twierdzi, że pierwsze drzewko oliwne na Ziemi zasadziła Atena, której Zeus w zamian podarował władzę nad Atenami i Attyką. Prezes bogów greckich uważał drzewko za bezcenny podarunek dla ludzkości – klucz do wieczności i lekarstwo na wszystkie choroby. W efekcie oliwki uważano za świętość, a człowiekowi nie wolno było ich dotknąć. Jedynym, co można było wytwarzać z drewna oliwnego, były posągi bóstw.

Źródła: 1, 2, 3, 4, 5